Özbekçede Cümle Bağlayıcıları
View/ Open
Date
2019-02-11Author
Tuğlacı, Gülşah
xmlui.dri2xhtml.METS-1.0.item-emb
Acik erisimxmlui.mirage2.itemSummaryView.MetaData
Show full item recordAbstract
Cümleleri farklı şekillerde ve çeşitli anlam ilgileri kurarak birbirine bağlayan dilbilgisel
unsurlara cümle bağlayıcıları denir. Cümle bağlayıcıları ek, enklitik ya da kelime
şeklinde bulunabilir. Bağımsız cümleleri farklı şekillerde birbirine bağlayarak yeni ve
yapısal açıdan daha karmaşık cümle şekilleri oluşturan cümle bağlayıcıları, hem cümle
hem de metin kuruluşunda önemli işlevler üstlenir. Bu sebeple cümle bağlayıcılarının
sözlüksel ve söz dizimsel açıdan detaylı şekilde incelenmesi dilin yapısının
çözümlenmesi açısından önemlidir.
Bu tez çalışmasının amacı Özbekçedeki bağımsız cümle bağlayıcılarını tespit ederek
bunların hem cümle hem de metin oluşturmadaki rolünü yapısal ve işlevsel özellikleri
açısından incelemektir. İnceleme materyalini araştırmanın ilk aşamasında belirlenen ve
Özbek edebi dilini temsil eden sekiz roman oluşturmaktadır. Öncelikle bu sekiz roman
taranarak Özbekçedeki cümle bağlayıcıları tespit edilmiştir. Daha sonra tespit edilen
bağlayıcılar yapı, köken, kullanım ve işlevleri açısından incelenmiştir.
Çalışma dört bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde konu, amaç, yöntem, kapsam ve
sınırlılıklar ve literatür özetiyle ilgili açıklamalara yer verilmiştir. Birinci bölümde
konuyla ilgili temel kavramlar ele alınmıştır. İkinci bölüm, Özbekçedeki bağımsız
cümle bağlayıcılarının incelendiği ana bölümdür. Burada bağlayıcılar “sıralayıcı cümle
bağlayıcıları” ve “ilişkilendirici cümle bağlayıcıları” şeklinde iki grupta ele alınmıştır.
Sonuç bölümü ise araştırma sürecinde toplanan verilerin değerlendirilmesinden elde
edilen çıktıları kapsamaktadır.
Tezin çıktılarının gramer çalışmaları ya da metindilbilimi incelemeleri gibi çeşitli
araştırma alanları için toplu ve detaylı veri sunması, Türk ve Özbek dilbilimine katkıda
bulunması umulmaktadır.